Met dubbel krijt schrijven betekent een rekening tweemaal zo groot maken als gerechtvaardigd is. De uitdrukking verwijst naar de vroeger wijdverbreide gewoonte om op de pof te kopen; de winkelier (of de kroegbaas) noteerde het verschuldigde bedrag dan met een krijtje op een lat of balk of op de muur.

Eieren voor je geld kiezen. Wie dat doet, neemt genoegen met wat minder dan waar hij recht op meent te hebben, omdat meer er niet in zit. Zo heeft hij in elk geval iets. De uitdrukking heeft nu betrekking op algemene situaties, maar in de oorspronkelijke, letterlijke betekenis ging het om handel, waarbij de koper de eenvoudige, goedkope eieren accepteert in plaats van kostbaarder waar. 

Botje bij botje leggen: dat gebeurt als veel mensen elk een klein bedrag geven om een grote gezamenlijke uitgave doen of schuld te betalen. Een botje is een kleine munt uit de middeleeuwen en net als de moderne aanduidingen cent (geen cent te makken hebben) en dubbeltje (voor een dubbeltje op de eerste rang zitten) staat het symbool voor een klein bedrag. 

Heeft u een vraag over een Nederlands woord? Vraag het aan Woordbaak!

Vanaf mei start het INL een nieuwe rubriek: Woordbaak. Op de website wordt wekelijks een taalvraag - met het woord als uitgangspunt - door één van onze taaldeskundigen beantwoord.

De vragen die behandeld worden hebben betrekking op onder andere etymologie, leenwoorden, Nederlands door de eeuwen heen, spelling en verschillen tussen Vlaams en Nederlands. Bijvoorbeeld: waar komt het woord ‘sprinkhaan’ vandaan, wat is de betekenis van ‘kruiperig’ en wat is het verschil tussen ‘Hollands’ en ‘Nederlands’?

Heeft u een vraag voor Woordbaak? Stuur uw vraag naar servicedesk@inl.nl of vul (vanaf mei) het formulier in op de website.

Eerste module van corpuscomponent Taalbank Nederlands gelanceerd i.s.m. met CLARIN-NL: Corpus Gysseling online

In het kader van IMPACT, CLARIN-NL Search en Develop en de Taalbank Nederlands wordt gewerkt aan een flexibele zoekapplicatie voor corpusdata (BlackLab). Met behulp van deze softwarebibliotheek kunnen corpora op een CLARIN-compatibele manier ontsloten worden.

Het INL zal de komende jaren het corpusmateriaal van de Taalbank Nederlands, zowel modern als historisch, door middel van deze applicatie binnen het CLARIN-platform ter beschikking stellen. De eerste module is vanaf 26 april in een betaversie beschikbaar. Hiertoe is het vermaarde Corpus Gysseling geconverteerd naar TEI en is een eerste versie van een gebruikersinterface ontwikkeld.

Opmerkingen en wensen?

Omdat de applicatie nog in ontwikkeling is, stellen wij uw commentaar zeer op prijs. Alle opmerkingen en mogelijke wensen kunt u sturen naar servicedesk@inl.nl.

Berlijn

Van 25 tot 27 maart vond in Berlijn de workshop Künftige Standards wissenschaftlicher Lexikographie plaats. Het INL was hier vertegenwoordigd door Jeannine Beeken, Katrien Depuydt en Tanneke Schoonheim. Doel van de workshop was om inzicht te krijgen in de manier waarop de redacties van verschillende nationale woordenboeken in Europa omgaan met de digitalisering van hun werk en het bepalen van standaarden daarvoor. Met een lezing over het verbeteren van OCR via IMPACT, een lezing over de interactie tussen het INL en het publiek en deelname aan het panel in de afsluitende groepsdiscussie leverde het INL een grote bijdrage aan het welslagen van deze workshop. Dit alles heeft geresulteerd in de inzending van een proposal voor een vierjarig Europees project over dit onderwerp, waarin een leidende rol is toebedeeld aan het INL. Eind mei wordt bekend of het project inderdaad doorgaat.

Göttingen

Op 7 en 8 mei organiseert de redactie van het Deutsches Wörterbuch in Göttingen een symposium over leenwoorden. Namens het INL zal Tanneke Schoonheim hierbij aanwezig zijn.

Nieuwe release van het Oudnederlands woordenboek!

Lex Salica: schuld en boete en de waarde van een mens in de oudste Nederlandse woordenschat.

De alleroudste Nederlandse  woorden zitten verstopt in Latijnse wetteksten. Ze zijn te vinden in handschriften uit de achtste eeuw en later, maar de woorden zelf zijn enkele eeuwen ouder. Omdat de teksten keer op keer overgeschreven zijn door klerken die de Oudnederlandse woorden op den duur zelf niet meer begrepen, zijn ze meestal behoorlijk verminkt overgeleverd. Specialisten in het Oudfrankisch, zoals we dit dialect ook wel noemen, reconstrueren er de oorspronkelijke vormen uit. Zekerheid daarbij is lang niet altijd te verkrijgen. De Oudfrankische woorden kunnen als Oudnederlands beschouwd worden: het Nederlands uit de vroege en volle Middeleeuwen, van 500 – 1200.

Zaterdag 14 april was het nationale stiefmoederdag. Omdat het woord 'stiefmoeder' een negatieve bijklank heeft, riep het regionale dagblad De Gelderlander lezers op om suggesties te doen voor een beter woord. Hoe komt het eigenlijk dat het woord 'stiefmoeder' nog geen breed gedragen synoniem heeft gekregen in tegenstelling tot woorden als 'bejaarde' en 'gehandicapte'?

Het INL-IMPACT-OCR-lexicon van het Nederlands ingezet voor de digitalisering van de historische kranten van de KB

Het project Databank Digitale Dagbladen van de KB omvat de digitalisering en onlinebeschikbaarstelling van 9 miljoen pagina’s uit een selectie van Nederlandse landelijke, regionale, lokale en koloniale dagbladen (1618-1995). In 2010 werd de webdienst gelanceerd en eind 2012 zullen de 9 miljoen pagina’s beschikbaar zijn. Voor het IMPACT-project heeft het INL een historisch OCR-lexicon ontwikkeld dat met name gebaseerd is op het Woordenboek der Nederlandsche Taal en een softwaremodule waarmee het lexicon ingezet kan worden met Finereader 10. Circa 1,2 miljoen pagina’s met kranten uit de 17e eeuw (Opregte Haerlemse Courant) tot en met de 20e eeuw (Telegraaf) zullen worden gedigitaliseerd met behulp van het lexicon. Uit onderzoek dat met materiaal uit het project is uitgevoerd, is gebleken dat het rendement van deze op historische tekst toegespitste software en data 20 procent hoger ligt. CSS heeft het lexicon en de softwaremodule gekocht om de resultaten van de geautomatiseerde tekenherkenning (OCR) te optimaliseren. 

De webdienst is tot stand gekomen in het kader van het Nationaal Programma Grootschalige Onderzoeksfaciliteiten van NWO/Agentschap NL. Het IMPACT-project is een FP7-project dat in 2008 is gestart en medio 2012 eindigt. Resultaten van het IMPACT-project zullen beschikbaar worden gesteld door het IMPACT Centre of Competence (www.digitisation.eu).